Grupy młodzieżowe i cyfrowe narzędzia partycypacji

Grupy młodzieżowe łączą się lokalnie, międzynarodowo i cyfrowo, aby razem pracować nad znalezieniem innowacyjnych i zrównoważonych rozwiązań dla wspólnych wyzwań. Kładą jednocześnie nacisk na niehierarchiczne przywództwo i partycypacyjne metody podejmowania decyzji. W tym rozdziale pokazujemy samoorganizujące się ruchy aktywistyczne i grupy młodzieżowe aktywnie uczestniczące w podejmowaniu decyzji, Opisaliśmy, w jaki sposób takie grupy mogą one wywierać większy wpływ na program polityczny oraz decyzje podejmowane w ich lokalnych społecznościach czy szkołach.

Podczas gdy nauczyciele i rodzice często narzekają, że młodzież używa narzędzi cyfrowych głównie dla zabawy, niektóre ruchy młodzieżowe wykorzystują je w naprawdę konstruktywny sposób. Organizują wpływowe akcje zbiorowe, domagają się odpowiedzialnych decyzji politycznych i podnoszą świadomość społeczną.

Działania partycypacyjne w instytucjach takich jak szkoły, gdzie procesy są zwykle inicjowane przez dorosłych, lub poza nimi, gdzie samoorganizująca się młodzież działa samodzielnie, mogą się wzajemnie uzupełniać i kłaść podwaliny pod bardziej demokratyczne i zorientowane na obywateli systemy polityczne.

Panel obywatelski

Panele Obywatelskie to obywatele i obywatelki, gromadzący się, by wspólnie przedyskutować różne kwestie o dużym publicznym i społecznym znaczeniu oraz wypracować rozwiązania i rekomendacje dla decydentów i decydentek. Instytucje są sposobem na wzmacnianie obywateli i obywatelek oraz wykazanie, że są oni zdolni do samozarządzania i wzięcia odpowiedzialności za swoją przyszłość.

Panele Obywatelskie są zwykle powoływane przez administrację publiczną we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Osoby uczestniczące wybiera się losowo ze spisu mieszkańców i mieszkanek danej społeczności, tak by stworzyć grupę reprezentującą pełen przekrój społeczny danej okolicy pod względem płci, wieku, etniczności, wykształcenia i statusu socjoekonomicznego. W niektórych przypadkach w spotkaniach uczestniczą także osoby zajmujące się zawodowo facylitacją oraz eksperci(-rtki) różnorodnych specjalności  – moderują oni dyskusję, tak by wszyscy mogli zabrać głos, a także by wspierać grupę w wymianie opinii i osiągnięciu konsensusu. Końcowe rekomendacje Panelu Obywatelskiego są zazwyczaj przekazywane do komisji eksperckich oraz na ręce przedstawicieli(-lek) instytucji politycznych (np. burmistrzom, ministrom) do dalszych konsultacji i implementacji.

Niektóre z Paneli Obywatelskich są powoływane jedynie w celu dodatkowych konsultacji, inne mają charakter wiążący, co oznacza, że osoby odpowiedzialne za tworzenie lokalnej polityki czy też reprezentujące administrację są zobowiązane do wdrożenia wypracowanych rekomendacji. Panele Obywatelskie najlepiej sprawdzają się wtedy, gdy zaangażowane osoby wiedzą, że ich rekomendacje będą miały realny wpływ na życie społeczności.

Panel Obywatelski krok po kroku:

• Wybór tematu, np. kryzys klimatyczny, edukacja, transport publiczny.
• Decydenci i decydentki, np. rada miasta, przeznacza fundusze na organizację Panelu i zobowiązuje się do wdrożenia rekomendacji wypracowanych przez panelistów(-tki).
• Powołanie zespołu organizującego Panel Obywatelski oraz opracowanie konkretnego planu działań.
• Losowy wybór uczestników(-czek) reprezentujących daną społeczność.
• Spotkania panelistów(-tek), które mogą być podzielone na:
  • spotkania edukacyjne, w trakcie których eksperci(-tki) poszerzają wiedzę panelistów i panelistek na dany temat
  • omówienie zaproponowanych rekomendacji i wymiana opinii na ich temat
  • głosowanie na rekomendacje.
• Zaprezentowanie rozwiązań całej społeczności.
• Wdrożenie rozwiązań Panelu Obywatelskiego przez decydentów(-tki).

Budżet partycypacyjny

Budżety partycypacyjne (BP) to kolektywne procesy podejmowania decyzji, w których mieszkańcy(-nki) oraz członkowie(-kinie) społeczności wspólnie decydują, jak wydać część publicznego budżetu, by sfinansować swoje pomysły i propozycje. Ten proces demokratyczny po raz pierwszy zainicjowała w 1989 roku Partia Pracy w Porto Alegre (Brazylia), gdzie lokalne społeczności mogły wziąć udział w konstruowaniu lokalnego budżetu – od zbierania propozycji do udziału w ostatecznym kształtowaniu budżetu. Mechanizm ten stworzył warunki do edukowania, wzmacniania i angażowania społeczności niezależne od wyników wyborów i miał pozytywny wpływ na poziom inkluzji wcześniej wyłączonych grup socjo-ekonomicznych. Na początku XXI wieku idea budżetu partycypacyjnego bardzo szybko rozprzestrzeniła się na całym świecie. W dzisiejszych warunkach poziom funduszy przeznaczonych na projekty bezpośrednio zgłoszone przez obywateli rzadko kiedy przekracza jeden procent całości wydatków inwestycyjnych.

Zazwyczaj proces BP obejmuje następujące kroki:

• Planowanie procesu BP. Zespół odpowiedzialny za zorganizowanie i przeprowadzenie procesu tworzy regulamin, w którym określa, kto będzie upoważniony do składania projektów, jakie kryteria muszą one spełniać, jak podejmowana będzie ostateczna decyzja.
• Komunikacja. Szerokie dotarcie z informacją i promocją BP pozwala na włączenie grup, które zwykle nie są reprezentowane i tym samym są wykluczone z procesu podejmowania decyzji.
• Sesje brainstormingowe. Na spotkaniach online i offline zachęca się obywateli(-lki), do dzielenia się swoimi pomysłami na projekty i opiniami na ich temat. Członkom i członkiniom społeczności należy zapewnić pełen komplet informacji na temat całego procesu.
• Rozwój propozycji. Chętni obywatele i obywatelki rozwijają pomysły, by stały się wykonalnymi propozycjami projektów. Uczestnikom i uczestniczkom należy zapewnić możliwość konsultacji z ekspertami oraz dostęp do potrzebnej wiedzy eksperckiej.
• Promocja propozycji
• Głosowanie. Mieszkańcy i mieszkanki głosują na propozycje, które najlepiej wpisują się w potrzeby danej społeczności.
• Dofinansowanie i wdrożenie zwycięskich projektów. Po ogłoszeniu wyników pomysły są wdrażane przez organizatorów procesu (zazwyczaj przez administrację lub instytucje publiczne we współpracy z członkami i członkiniami społeczności).

Celem organizacji takiego procesu – poza ograniczeniem marnowania środków i zasobów na bezcelowe i nieudane inwestycje publiczne – jest wprowadzenie i zmiany społecznej.