DIYWVorarlberg to kraj związkowy położony na zachodzie Austrii, który jest bardziej znany jako kierunek turystyczny położony pomiędzy Jeziorem Bodeńskim a górami. Jego populacja liczy 400 tys. mieszkańców.
W 1999 roku w Vorarlbergu utworzono biuro ds. związanych z przyszłością. Misją biura było zacieśnianie współpracy między władzami regionu a obywatel(k)ami. Osoby pracujące w biurze zauważyły, że ludność była znacznie bardziej zaangażowana, gdy była włączana we współtworzenie rozwiązań. Ich inicjatywa utorowała drogę dzisiejszej kulturze partycypacji obywatelskiej w Vorarlbergu. Dziś Rady Obywatelskie są organizowane i koordynowane przez Biuro ds. Wolontariatu i Partycypacji, będące Urzędem Rządu Kraju Związkowego Vorarlberg. Od 2006 roku powstało już 13 ogólnokrajowych [tzn. dla kraju związkowego] i ponad 60 regionalnych i miejskich rad obywatelskich zajmujących się różnymi kwestiami społecznymi dotyczącymi klimatu, młodzieży, rolnictwa, uchodźców, a także edukacji. Takie zaangażowanie w ideę partycypacji obywatelskiej zostało zawarte w konstytucji kraju związkowego w 2013 roku.
Rady obywatelskie mogą być tworzone bezpośrednio przez rząd lub parlament kraju związkowego. Ludność może również zainicjować powstanie rady obywatelskiej, zbierając tysiąc podpisów mieszkańców Vorarlbergu, mających więcej niż 16 lat, niezależnie od ich obywatelstwa. Członkowie Rady Obywatelskiej są wybierani losowo z rejestru ewidencyjnego, według kryteriów wieku, płci i miejsca zamieszkania. Oznacza to, że członkiem Rady Obywatelskiej może zostać każdy, kto mieszka w Vorarlbergu i ukończył 16 lat, niezależnie od posiadanego obywatelstwa.
Jak to działa?
Rada obywatelska to czteroetapowy proces:
- Podczas półtoradniowego spotkania 15-20 uczestników i uczestniczek zastanawia się nad konkretną kwestią i wspólnie opracowuje zalecenia dla parlamentu kraju związkowego. Spotkanie odbywa się pod przewodnictwem niezależnych ekspertów kierujących procesem.
- Wyniki są prezentowane publicznie i dalej dyskutowane w formacie „obywatelskich rozmów przy kawie” (ang. conversation café).
- Przedstawiciele polityki i administracji badają możliwość implementacji zaleceń. Uzupełniają wnioski i przygotowują raport.
- Dokumentacja jest przesyłana do rządu i parlamentu kraju związkowego oraz do gmin, które z kolei przekazują informacje o podjętych działaniach.
- Arkusze papieru, np. flipcharta
- Markery
- Sprzęt do wyświetlenia filmu (telewizor, laptop lub projektor)
Cel główny:
- Osoby uczestniczące dowiadują się, na czym polega angażowanie się w społeczeństwo obywatelskie.
Cele szczegółowe:
- Osoby uczestniczące omawiają możliwości i wyzwania związane z angażowaniem się w społeczeństwo obywatelskie.
- Osoby uczestniczące poznają demokratyczną innowację w postaci panelu obywatelskiego.
- Osoby uczestniczące uczą się, jak zaplanować i przeprowadzić kampanię petycyjną.
- Osoby uczestniczące uczą się, w jaki sposób negocjować z decydentami.
- Osoby uczestniczące uczą się, jak stosować metodę „systemowego konsensusu” w celu osiągnięcia demokratycznej decyzji grupowej.
ZANIM ZACZNIECIE
To ćwiczenie nie jest symulacją. Jego celem jest umożliwienie młodym ludziom prawdziwego doświadczenia demokratycznego uczestnictwa w ich szkole lub grupie nieformalnej. Dlatego też konieczne jest włączenie dyrekcji szkoły lub instytucji, która zarządza grupą, i to w pierwszej kolejności, uświadamiając im etapy i konsekwencje ćwiczenia. Należy ich również poinformować, że odegrają ważną rolę w tym ćwiczeniu. Byłoby bardzo niekorzystnie, gdyby młodzi ludzie odnieśli wrażenie, że to tylko zabawa w demokrację.
A. Wstęp (20 minut)
Przedstaw, na czym polega innowacja demokratyczna, a w szczególności Panel Obywatelski (patrz: Wprowadzenie do rozdziału). Dokonaj przeglądu celów i etapów aktywności. Dodaj, dlaczego osobiście zdecydowałeś(-aś) się zrealizować ten projekt.
B. Systemowe budowanie konsensusu (1 godzina)
Rozdaj załącznik 1. Wyjaśnij każdy krok i poprowadź swoich uczniów przez proces budowania systemowego konsensusu.
Budowanie konsensusu systemowego
Wprowadzenie
Konsensus systemowy to proces decyzyjny. Opiera się na zasadzie konsensusu, czyli porozumienia. Np. twoja klasa (grupa) może zdecydować w kwestii, z którą wszyscy zgadzają się w największym stopniu. Jednak w systemowym budowaniu konsensusu nie pytasz członków grupy o zgodę na poszczególne propozycje, tylko skupiasz się na stopniu sprzeciwu, tzn. decydujesz się na kwestię, która generuje najmniejszy opór. W ten sposób osiągniesz wynik, który poprą wszyscy uczestnicy. (Jest to ważne, aby wszyscy chcieli i mogli wziąć udział w zbieraniu podpisów, które odbędzie się później.)
1. Sformułujcie problem (15-30 minut)
Podziel uczniów i uczennice na małe grupy. Poproś, by opracowali problemy, które chcieliby przedstawić administracji szkoły. Zaproponuj metodę tzw. burzy mózgów, by zebrać najwięcej pomysłów. Zadaj pytania: co pilnie należy zmienić w szkole? Co szkoła mogłaby robić lepiej? Upewnij się, że każdy uczestnik grupy uzyskał taką samą przestrzeń dla wyrażenia swoich pomysłów. Wszystkie sugestie są mile widziane! Na tym etapie nie powinny być komentowane, omawiane ani oceniane. Po 15 minutach podziel grupę na mniejsze zespoły. Poproś, by uzgodnili, który pomysł chcieliby poddać głosowaniu na forum grupy. Korzystając z załącznika 1, grupy powinny sformułować swoją propozycję i stworzyć na flipcharcie wizualizację pomysłu. Poproś osoby uczestniczące o określenie, w jaki sposób same mogą przyczynić się do wdrożenia tego pomysłu.
2. Dyskusja (15 minut)
Na tym etapie pracy każda grupa przedstawia na forum opisane przez siebie, spisane na flipchartach problemy. Następnie grupa może zadawać prezentującym pytania i zgłaszać wątpliwości.
3. Faza decyzji (15 minut)
Teraz każda z osób uczestniczących podejmuje decyzję. Kolejne propozycje oceniane są za pomocą „punktów sprzeciwu”. Jeśli osoba nie odczuwa żadnego sprzeciwu wobec propozycji, całkowicie się z nią zgadza, daje najmniej punktów, czyli 0. Jeśli propozycja w ogóle nie jest do zaakceptowania i osoba odczuwa wobec niej duży opór, przyznaje najwyższą liczbę punktów, czyli 10. Wszystkie propozycje mogą być oceniane na arkuszach flipchartów. Osoby uczestniczące podchodzą do flipchartów każdej z propozycji i przyznają swoją punktację (od 0 do 10 punktów). Obok arkuszy z propozycjami dodaj także arkusz z flipcharta z napisem BRAK PROPOZYCJI, który również powinien być punktowany przez grupę. To dlatego, że konsensus systemowy zawsze musi zawierać opcję „nie zmieniamy niczego” (to tzw. rozwiązanie pasywne).
4. Ocena (15 minut)
Kiedy wszyscy ocenią już poszczególne propozycje, należy zsumować punkty sprzeciwu: propozycja z najmniejszą liczbą punktów wywołała najmniejszy opór ze strony grupy. Oznacza to, że znaleźliście rozwiązanie, które prawdopodobnie poprą wszyscy członkowie grupy!
Poproś osoby, które przyznały pomysłowi wysoką punktację, aby wyjaśniły powody swojej niechęci. Pomoże to lepiej zrozumieć potrzeby i ewentualnie dostosować propozycję.
5. Film (45 minut)
Po krótkim wprowadzeniu dotyczącym Rady Obywatelskiej, wyświetl film. Po samodzielnej pracy nad problemami, uczestnikom zapewne będzie łatwiej postawić się w sytuacji osób, które w filmie przedstawiły swoje obawy.
Rozpocznij dyskusję na temat Rady Obywatelskiej. Zadaj pytania:
- Co sądzicie o tej innowacji demokratycznej? Jakie dostrzegacie mocne i słabe strony tego procesu?
- Czy Rada Obywatelska wydaje się wam przydatna?
- Czy sądzicie, że zebranie tysiąca podpisów to łatwe zadanie?
- Co sądzicie o procedurze wyboru członków Rady Obywatelskiej?
- Czy uważacie, że określenie 16 roku życia jako minimalnego wieku uczestnictwa jest uzasadnione?
- Czy wszystkie miasta i gminy powinny obowiązkowo posiadać Rady Obywatelskie?
6. Negocjacje z dyrekcją szkoły czy placówki rekreacyjnej (ok. 1 godzina)
Uczniowie i uczennice przygotowują się do spotkania z dyrekcją szkoły i przedstawienia zagadnienia wybranego wcześniej za pomocą „systemowego budowania konsensusu”. Zbierają argumenty dla poparcia swojej propozycji i zastanawiają się, ilu podpisów potrzebują, aby nadać bieg sprawie. Rozważają również, jakie kroki sami chcieliby podjąć, aby przyspieszyć sprawę. Demokratycznie wybrana delegacja uczniów przedstawia kwestię dyrekcji szkoły i negocjuje, ile podpisów uczniowie muszą zebrać i w jakim czasie, aby dyrekcja szkoły zajęła się przedstawioną sprawą.
7. Zbieranie podpisów (od 1 do 7 dni)
Uczniowie i uczennice tworzą ulotkę informacyjną, w której przedstawiają swoją propozycję, oraz listy do zbierania podpisów (załącznik 2). Podpisy zbierają w szkole (w czasie przerw i po zajęciach). Mogą również ustalić z władzami szkoły, że będą odwiedzać poszczególne klasy podczas zajęć, by pokrótce przedstawić swoją propozycję.
8. Dostarczenie zebranych podpisów (od 30 minut do godziny)
Pomóż uczniom i uczennicom zorganizować spotkanie z dyrekcją szkoły. Podczas spotkania z uczniowie przekazują listy z podpisami i omawiają kolejne kroki.
9. Refleksja (od 30 minut do godziny)
Spotkaj się z uczniami i uczennicami po zakończeniu całego procesu. Zadaj pytania, nie oczekując konkretnych odpowiedzi, ale bądź zainteresowany(-a) doświadczeniami młodych ludzi.
- Formułowanie problemu/propozycji
Jak wyglądało formułowanie problemu/propozycji? Co było przyjemne? Co było trudne?
- Uzgodnienie problemu/propozycji metodą „systemowego budowania konsensusu”
Co sądzicie o tej metodzie? Czy była pomocna podczas uzgadniania problemu/propozycji?
- Negocjacje z dyrekcją szkoły
Jak poszły negocjacje z dyrekcją szkoły? Co zadziałało dobrze, a co można było zrobić inaczej?
- Czy udało wam się zebrać wystarczającą liczbę podpisów? Jeśli tak, czy jesteście zadowoleni i zadowolone ze sposobu, w jaki rozpatrzono waszą propozycję/wasz problem? Jeśli nie, co mogło być tego powodem? Czy problem nie był dostatecznie ważny dla większości kolegów i koleżanek? Następnym razem co można zrobić w inny sposób? Czy mimo to dyrekcja szkoły zajęła się waszym problemem/propozycją?