DIYWExtinction Rebellion (XR) to międzynarodowy, niezhierarchizowany ruch, walczący o sprawiedliwość klimatyczną i lepszą politykę w odpowiedzi na kryzys klimatyczny. Jego członkowie stosują metody obywatelskiego nieposłuszeństwa: protesty, blokowanie ruchu ulicznego i petycje. Ruch nie ma przywódców ani formalnej struktury. W XR każda osoba ma równy głos w procesie podejmowania decyzji. Do ruchu może przyłączyć się każdy, niezależnie od wieku, narodowości czy statusu społecznego. Role koordynacyjne są częściej przydzielane marginalizowanym grupom. Obsada odpowiedzialnych stanowisk podlega rotacji w celu uniknięcia utrwalania relacji władzy i podporządkowania. Ruch dba o dostępność (tj. zapewnienie opieki nad dziećmi, dostęp dla wózków inwalidzkich, unikanie technicznego żargonu) zarówno podczas spotkań, jak i podejmowanych działań. Strategia XR koncentruje się na pracy wymaganej do nawiązania autentycznych sojuszy z oddolnymi ruchami najbardziej zmarginalizowanych grup.
Jak to działa?
Niezhierarhizowana i oddolna struktura ruchu przejawia się w podziale zadań i podejmowaniu decyzji. Każda osoba może przejąć inicjatywę i zaprosić innych do wniesienia swojego wkładu. Poszczególne osoby angażują się, decydując, za co biorą odpowiedzialność i w jakim stopniu chcą się zaangażować. W ramach ruchu działają mniejsze grupy robocze (np. medialna, regeneracji). Każda z podgrup może decydować o własnych działaniach, tak aby proces decyzyjny przebiegał sprawnie. Decyzje nie są podejmowane w drodze głosowania, ale w drodze konsensusu. W trakcie procesu decyzyjnego każda osoba ma prawo do zgłoszenia sprzeciwu. Jeśli tak się stanie, osoba ta musi wyjaśnić, co uważa za niewłaściwe. Grupa dyskutuje, aż osiągnie konsensus. Konsensus w XR polega na tym, że nikt nie wyraża zdecydowanego sprzeciwu wobec podjętej decyzji.
- Film o Extinction Rebelion Poland
- Sprzęt do wyświetlenia filmu (telewizor, laptop lub projektor)
Główny cel:
- Osoby uczestniczące uczą się o kolektywnym podejmowaniu decyzji i ćwiczą je, podejmując decyzje w swojej grupie.
Cel szczegółowy:
- Osoby uczestniczące wiedzą, czym jest Extinction Rebellion i w jaki sposób podejmuje się decyzje w XR.
1. Wstęp (5 minut)
Poproś osoby uczestniczące, aby opisali, w jaki sposób podejmują decyzje w domu lub w gronie przyjaciół. W jaki sposób podejmujemy decyzje w naszym społeczeństwie? Korzystając z odpowiedzi na te pytania, przedstaw temat podejmowania decyzji i wyjaśnij nadchodzące ćwiczenie jako sposób podejmowania decyzji w zupełnie inny sposób.
2. Film i dyskusja (20 minut)
Wspólnie obejrzyjcie film o XR. Rozpocznij dyskusję, zadając pytania:
- Co jest niezwykłego w tej grupie/ruchu?
- Jak podejmują decyzje? Czy ten sposób podejmowania decyzji sprawdziłby się w twojej klasie/szkole/grupie młodzieżowej? Dlaczego tak lub dlaczego nie?
- Czy ruchy takie jak XR oddziałują w jakikolwiek sposób na decyzje polityczne? Dlaczego tak lub dlaczego nie?
3. Wspólne podjęcie decyzji (45 minut)
- Wybierz rzeczywistą decyzję, którą ty i twoja grupa musicie podjąć. Powinno to być coś prostego, np. sposób w jaki będziecie świętować ważny dzień lub jaki film obejrzycie razem w kinie. Bardzo ważne jest wybranie tematu istotnego dla grupy, a nie fałszywej koncepcji wyłącznie na potrzeby wykonania ćwiczenia. Powinna to być również decyzja, która angażuje młodych ludzi, a jej efekty będą widoczne w niedalekiej przyszłości.
- Zaproś grupę do stworzenia kryteriów podejmowania decyzji. Zobaczcie przykłady zasad w załączniku 1. Ważne jest, aby zasady były tworzone przez młodzież. Powinni zaproponować to, co jest dla nich ważne, przedyskutować i zapisać.
- Poproś osoby uczestniczące o zaproponowanie zasad dobrego procesu podejmowania decyzji i zapisanie ich na tablicy. Możecie przeczytać o przykładach zasad w załączniku 2.
- Poproś, a by wszyscy zapisali własne propozycje (np. tytuły filmów, jeśli decydujecie o tym, co obejrzycie w kinie) na karteczkach samoprzylepnych. Podkreśl, że nie ma dobrych ani złych pomysłów. Po 5 minutach zbierz karteczki i umieść je na tablicy. Możesz pogrupować podobne odpowiedzi i podsumować je. Zapytaj grupę, czy każda propozycja jest zgodna z ustalonymi wcześniej zasadami. Jeśli nie, poproś składającego tę propozycję o wprowadzenie zmian, jeśli to możliwe.
- Zapisz każdą propozycję na tablicy. Poproś uczniów, aby głosowali na propozycję, która najbardziej im się podoba.
- Po podliczeniu głosów zapytaj uczniów, czy jest ktoś, kto nie zgadza się z podjętą decyzją. Jeśli tak, grupa może dyskutować na temat zasad, która wybrana propozycja nie spełnia.
4. Podsumowanie (15 minut)
Zapytaj osoby uczestniczące, jak czuły się, podejmując tę decyzję? Czy czują, że jest to ich własna decyzja, czy że została na nich wymuszona? Dlaczego? Jak mogą następnym razem usprawnić proces podejmowania decyzji? Czy uważają, że głosowanie jest sprawiedliwym sposobem podejmowania decyzji? Czy chcieliby podjąć podobną decyzję w drodze konsensusu, jak robi to XR?
Podsumuj, mówiąc, że grupy zawsze mogą ulepszyć sposób, w jaki wspólnie podejmują decyzje. Wy, jako grupa, zawsze możecie wrócić do zasad podejmowania decyzji i zmienić je na bardziej włączające i demokratyczne.