DIYWEberswalde to miasto liczące 40 tys. mieszkańców usytuowane w Brandenburgii (Niemcy), mniej więcej 40 km od Berlina. Od 2008 roku miasto corocznie organizuje Budżet obywatelski Eberswalde. W przypadku tego budżetu partycypacyjnego wszyscy mieszkańcy i wszystkie mieszkanki miasta w wieku co najmniej 14 lat, niezależnie od swojej narodowości, mogą zgłaszać propozycje odnośnie do tego, jak powinny wyglądać różne obszary życia w ich mieście i jak można byłoby wykorzystać 100 tys. euro, które zostaną im przekazane.
Jak to działa?
Procedura wdrożenia budżetu obywatelskiego Eberswalde jest prosta. Po pierwsze, wnioski można składać cały rok aż do 30 czerwca: pisemnie, telefonicznie, ustnie lub za pośrednictwem formularzy elektronicznych. Propozycje te są następnie badane (pod kątem kosztów, podziału odpowiedzialności, stopnia wykonalności) przez ekspertów administracji. W wyznaczonym dniu obywatele i obywatelki Eberswalde mogą głosować bezpośrednio na zgłoszone propozycje (w trybie online i offline). Najpopularniejsze propozycje są realizowane do wyczerpania się budżetu obywatelskiego, który wynosi co najmniej 100 tys. euro. Każdy ze zgłoszonych projektów może kosztować maksymalnie 15 tys. euro.
- flipchart lub tablica
- markery
- kredki
- pudełko do zbierania głosów
- sprzęt do wyświetlenia filmu (telewizor, laptop lub projektor)
- tabliczki czekolady
Cel główny:
- Osoby uczestniczące omawiają możliwości i wyzwania związane z zaangażowaniem w społeczeństwie obywatelskim, korzystając z przykładu budżetu partycypacyjnego w Eberswalde.
Cele szczegółowe:
- Osoby uczestniczące uczą się o innowacji demokratycznej w postaci budżetu partycypacyjnego.
- Osoby uczestniczące uczą się rozwijać koncepcję projektu.
- Osoby uczestniczące uczą się, jak prezentować koncepcję projektu i ją promować.
1. Wstęp (15 minut)
Wprowadź temat innowacji demokratycznych i, skupiając się na budżecie partycypacyjnym (patrz: Wprowadzenie do tego rozdziału), przedstaw krótko cele warsztatu i kolejne etapy zajęć.
2. Wzmocnienie (15 minut)
Rozdaj wszystkim wydrukowany załącznik 1. Poproś o wypełnienie kwestionariusza dotyczącego ich mocnych stron i talentów. Zachęć, żeby dodali do tej listy inne swoje mocne strony czy talenty, które przyjdą im do głowy. Poproś każdą osobę o przeczytanie listy. Celem tego kroku jest pokazanie uczestnikom(-iczkom), że każdy(-da) ma mocne strony i talenty, które mogą pomóc w rozwijaniu koncepcji projektu.
3. Rozwój koncepcji projektu (1 godzina)
Połącz uczestników(-iczki) w grupy liczące cztery-sześć osób. Przekaż każdej grupie załącznik 2 i wyjaśnij opisane w nim kroki. Obserwuj grupy podczas pracy, wspieraj dyskusje i odpowiadaj na pytania, jeśli zajdzie taka konieczność.
4. Omówienie filmu (40 minut)
Wprowadź temat budżetu partycypacyjnego (patrz: wprowadzenie do tego rozdziału). Wyświetl film o BP w Eberswalde. Po seansie rozpocznij dyskusję na temat budżetu partycypacyjnego, wykorzystując pytania, które mają sprawdzić, jak młodzi ludzie zrozumieli tematu:
- Co sądzicie na temat tej innowacji demokratycznej? Czy to rozwiązanie ma jakieś zalety albo wady?*
- Czy chcielibyście i chciałybyście wziąć udział w budżecie partycypacyjnym w waszej społeczności lub szkole?
- Co sądzicie o tym, że głosowanie w budżecie jest dostępne dla wszystkich osób powyżej 14. roku życia? Czy to właściwy wiek? Czy narodowość powinna odgrywać tu jakąś rolę?
- Kto waszym zdaniem powinien być upoważniony do uczestnictwa w glosowaniu, a kto nie?
*Zalety:
- Promocja postawy aktywnego obywatelstwa.
- Zwiększenie świadomości potrzeb wśród obywateli i władz.
- Wprowadzenie i praktyka procedur demokratycznych.
- Więcej uwagi i zasobów dla grup i dzielnic dysponujących niższymi dochodami.
*Wady:
- Członkowie(-kinie) społeczeństwa obywatelskiego wchodzą w sytuację konkurencji, zamiast współpracować.
- Osoby, które zgłosiły przegrane projekty, zostają z niczym, co może je zniechęcać.
- Jeśli wysokość funduszy przyznanych do dystrybucji jest zbyt niska, obywatele(-lki) mogą odnieść wrażenie, że władze symulują partycypację.
- Obywatele mogą być bardziej zainteresowani projektami krótko- i średnioterminowymi, co rodzi trudność rozpoczynania rozmów o planowaniu długoterminowym.
- Proces może łatwo przerodzić się w konkurs popularności, w którym osoby przekonują swoich przyjaciół i rodziny, by wzięli udział i zagłosowali na ich propozycję. Wygrywają projekty, których autorzy(-rki) mają najwięcej przyjaciół.
5. Prezentacja koncepcji projektów i głosowanie (1-1,5 godzina)
Poproś grupy o zaprezentowanie swoich projektów, instruując wszystkich, by robili notatki w trakcie prezentacji. Przed rozpoczęciem prezentacji przypomnij uczestnikom(-czkom) kryteria. Przeznacz równą ilość czasu na prezentację kolejnych grup.
Po prezentacji projektów rozdaj grupom karty do głosowania (załącznik 3). Każda grupa może przyznać określoną liczbę głosów w sposób podobny do procedury przedstawionej na filmie.
Rekomendowana procedura głosowania:
Każda grupa otrzymuje x* głosów do przyznania x* = liczba koncepcji projektów x 2.
Na jeden projekt można przeznaczyć maksymalnie połowę wszystkich możliwych głosów. Można także głosować na swój własny projekt (np. przy czterech projektach można przyznać ogółem osiem głosów, z czego cztery na jeden projekt).
Poproś grupy, by oddelegowała jedną osobę do zespołu liczącego głosy. Po ogłoszeniu wyników przez zespół każda grupa otrzyma tyle czekolad, ile głosów zdobył ich projekt (np. 1 głos = 1 tabliczka czekolady).
6. Refleksja (20 minut)
Omów następujące kwestie:
- Wspólne rozwijanie koncepcji projektu
Jak czuliście się w trakcie wspólnego rozwijania projektu? Czy dobrze się bawiliście? Czy wystąpiły jakieś trudności? Czy określone kryteria projektów były dla was pomocne?
- Podejmowanie demokratycznej decyzji w kwestii koncepcji projektu
W jaki sposób uzgodniliście koncepcję, którą zaproponowaliście na końcu? Czy decydowały głosy większości? Szukaliście konsensusu? Poszliście na kompromis? Czy uznajecie ten proces za uczciwy i demokratyczny? Dlaczego, a dlaczego nie? Czy wszyscy czuli się włączeni w ten proces? W czym przejawiło się to włączenie lub brak włączenia?
- Głosowanie na najlepszy projekt
Czy przyznanie głosów było łatwe czy trudne? Czy był to uczciwy proces? Czy wszyscy mieli te same szanse? Czy odczuwane sympatie pomiędzy członkami i członkiniami poszczególnych grup odegrały jakąś rolę? Które kryteria były dla was szczególnie znaczące? Czy sposób, w jaki przedstawiono projekt, miał dla was jakieś znaczenie? Czy jest to dla was w porządku, że niektóre koncepcje projektów nie doczekały się (niemal) żadnej nagrody? Czy procedura głosowania jest najlepszym sposobem wyboru najlepszej koncepcji? Jakie inne możliwości mogłoby zaoferować obywatelom(-lkom) (uczniom i uczennicom) miasto (szkoła), tak by mogli realizować swoje pomysły?
- Omówienie innowacji demokratycznej w formie budżetu partycypacyjnego
Czy wszystkie miasta i gminy powinny być zobligowane do dystrybuowania określonej części swojego budżetu w taki właśnie sposób? Jak wysoka powinna być to część?
7. Praca nad faktycznym zaangażowaniem – opcjonalne (30 minut)
Zapytaj uczestników(-czki), czy chcieliby zrealizować swoje projekty. Czego by to wymagało? Pozwól im porozmawiać na ten temat w grupach projektowych i dopiero potem zaprezentować swoją decyzję. Nie naciskaj. Każdy rezultat jest dobrze widziany. Jeśli masz czas i zasoby możesz wesprzeć uczniów i uczennice w praktycznej realizacji projektu.